Σήμερα Δευτέρα ο πλανήτης εισέρχεται επίσημα στη δεύτερη εποχή Ντόναλντ Τραμπ και τα βλέμματα όλων είναι στραμμένα στην Ουάσινγκτον, όπου θα πραγματοποιηθεί η ορκωμοσία του νέου Προέδρου των ΗΠΑ. Ήδη ο γνωστός αρθρογράφος των New York Times Έζρα Κλάιν χρησιμοποίησε λόγια του Αντόνιο Γκράμσι, προειδοποιώντας με δραματικό ύφος για την έλευση της «εποχής των τεράτων». Την ίδια ώρα, ο απερχόμενος Πρόεδρος Τζο Μπάιντεν, στην τελευταία του ομιλία από το Οβάλ Γραφείο του Λευκού Οίκου, μίλησε για τη διαμόρφωση μιας ολιγαρχίας «ακραίου πλούτου, ισχύος και επιρροής, η οποία πραγματικά απειλεί ολόκληρη τη δημοκρατία». Ο Τζο Μπάιντεν έκανε λόγο για ένα υπερπλούσιο «τεχνολογικό βιομηχανικό σύμπλεγμα» που τείνει να αποκτήσει ανεξέλεγκτη εξουσία, εννοώντας φυσικά τους Έλον Μασκ, Τζεφ Μπέζος και Μαρκ Ζούκερμπεργκ, οι οποίοι τάχθηκαν στο πλευρό του Ντόναλντ Τραμπ.
Η άρχουσα τάξη
Όντως «ο παλιός κόσμος πεθαίνει και ο νέος κόσμος πασχίζει να γεννηθεί». Οι βιομήχανοι, οι μεγαλέμποροι και οι τραπεζίτες δεν αποτελούν πλέον την άρχουσα τάξη. Η 3η και η 4η βιομηχανική επανάσταση έφεραν πολλές νέες τεχνολογίες όπως το ίντερνετ, τη ρομποτική και την τεχνητή νοημοσύνη, οι οποίες δεν άλλαξαν μόνο τον τρόπο ζωής μας αλλά και το ίδιο το οικονομικό σύστημα. Οι νέες τεχνολογίες προσέφεραν τεράστιο πλούτο και δύναμη σε αυτούς που τις κατέχουν, με αποτέλεσμα να ανατραπεί η δομή του κοινωνικού συστήματος.
Ήταν αναμενόμενο ότι κάποια στιγμή η νέα άρχουσα τάξη, που δημιούργησε η ψηφιακή επανάσταση, θα επεδίωκε την απόκτηση πολιτικής δύναμης. Γι’ αυτό μεγάλες εταιρείες στον τομέα της τεχνολογίας όπως η Meta, η Amazon και η Microsoft πρόσφεραν ως δωρεά 1 εκατομμύριο δολάρια η κάθε μία για τις εκδηλώσεις που άρχισαν στις 18 Ιανουαρίου και ολοκληρώνονται αύριο με την ορκωμοσία του Τραμπ. Ανάλογα ποσά έδωσαν και μεγάλοι επιχειρηματίες όπως ο Σαμ Άλτμαν της OpenAI, ο Τιμ Κουκ της Apple και ο Ντάρα Κοσροβσάχι της Uber. Η διαπίστωση του Ντόναλντ Τραμπ τον περασμένο Δεκέμβριο, ότι «στη διάρκεια της πρώτης θητείας μου, όλος ο κόσμος με πολεμούσε, σε αυτή τη θητεία, όλος ο κόσμος θέλει να είναι φίλος μου», αφορούσε ακριβώς αυτό.
Το μεγάλο ερώτημα είναι εάν «τώρα είναι η εποχή των τεράτων». Όταν έγραφε αυτά τα λόγια ο Ιταλός μαρξιστής φιλόσοφος Αντόνιο Γκράμσι την εποχή του Μεσοπολέμου είχε ενώπιόν του τον φασισμό και τον ναζισμό. Εμείς σήμερα τι έχουμε ενώπιόν μας;
Η νέα ακροδεξιά
Η εμφάνιση του Ντόναλντ Τραμπ στην πολιτική σκηνή των ΗΠΑ και κυρίως η εισβολή της 6ης Ιανουαρίου του 2021 στο Καπιτώλιο, από τους ακροδεξιούς υποστηρικτές του, προκάλεσαν μια συλλογική φοβία για το ενδεχόμενο της ανατροπής του δημοκρατικού πολιτεύματος. Ο αθυρόστομος επιχειρηματίας με την ακροδεξιά ατζέντα και τους ψεκασμένους οπαδούς έγινε ο εφιάλτης των δημοκρατικών δυνάμεων όλου του πλανήτη.
Η νίκη του Ντόναλντ Τραμπ στις πρόσφατες προεδρικές εκλογές και οι πρωτοφανείς του δηλώσεις για την επανάκτηση του ελέγχου της Διώρυγας του Παναμά, τη μετατροπή του κράτους του Καναδά σε πολιτεία των ΗΠΑ και την αγορά της Γροιλανδίας δημιούργησαν ακόμη μεγαλύτερους φόβους. Οι ανησυχίες εντάθηκαν μετά και από τις απροκάλυπτες παρεμβάσεις του Έλον Μάσκ στο εσωτερικό μεγάλων κρατών όπως η Βρετανία και η Γερμανία. Ο στενός πολιτικός σύμμαχος του Ντόναλντ Τραμπ στηρίζει ανοικτά τη γερμανική και τη βρετανική ακροδεξιά.
Εξάλλου, η λίστα των καλεσμένων του Ντόναλντ Τραμπ για την αυριανή ορκωμοσία περιλαμβάνει εθνικιστές, λαϊκιστές και ακροδεξιούς πολιτικούς όπως ο Βρετανός Νάιτζελ Φάρατζ, ο Γάλλος ακροδεξιός Ερίκ Ζεμούρ, η Ιταλίδα Πρωθυπουργός Τζόρτζια Μελόνι και η συναρχηγός του γερμανικού ακροδεξιού κόμματος AfD Άλις Βάιντελ.
Είναι φανερό ότι ο Ντόναλντ Τραμπ και ο Έλον Μασκ επενδύουν στην ακροδεξιά, αντιγράφοντας τις πολιτικές του Ρώσου Προέδρου Βλαντίμιρ Πούτιν για απόκτηση επιρροής σε ξένα κράτη. Με ανάλογο τρόπο κινούνται και στα social media, σπέρνοντας την παραπληροφόρηση και τον διχασμό σε χώρες της Ευρώπης. Δεν είναι τυχαίο που εξανάγκασαν τον Μαρκ Ζούγκεμπεργκ να καταργήσει το σύστημα επαλήθευσης γεγονότων (fact checking) στα δικά του Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης όπως το Facebook. Ο διχασμός και η πόλωση χρησιμοποιήθηκαν από τον Ντόναλντ Τραμπ και μέσα στο εσωτερικό των ΗΠΑ κατά την πρώτη θητεία.
Δεύτερη θητεία
Ποιος θα είναι λοιπόν ο Ντόναλντ Τραμπ της δεύτερης θητείας; Φαίνεται ότι ο 78χρονος Ρεπουμπλικανός Πρόεδρος αυτή τη φορά δεν θα εκπροσωπεί μόνο το παράλογο, την ξενοφοβία και τον λαϊκισμό. Κυρίως θα λειτουργεί ως πολιτικό όχημα για τη νέα άρχουσα τάξη των ΗΠΑ. Το ερώτημα είναι εάν η νέα κυρίαρχη οικονομική τάξη θα υιοθετήσει την ατζέντα του Ντόναλντ Τραμπ για να αποκτήσει και την ιδεολογική ηγεμονία.
Το σίγουρο είναι ότι νέα άρχουσα τάξη των ιδιοκτητών των τεχνολογικών κολοσσών θα δοκιμαστεί και θα πειραματιστεί. Ωστόσο, θα διαφανεί στην πορεία εάν αυτή η οικονομική τάξη αποφάσισε να γκρεμίσει τις αξίες της ανοικτής κοινωνίας και της φιλελεύθερης δημοκρατίας που αποτέλεσαν ιστορικά το ιδεολογικό όπλο της αστικής τάξης απέναντι στα παλαιά καθεστώτα της αριστοκρατίας. Πάντως ο ολιγαρχικός χαρακτήρας της νέας άρχουσας τάξης δημιουργεί σοβαρές ανησυχίες για το ενδεχόμενο δημιουργίας μιας νέας αριστοκρατίας.
Κίνα
Η άνοδος στην εξουσία των εκπροσώπων της νέας άρχουσας τάξης δεν θα επηρεάσει μονάχα τις ΗΠΑ, αλλά θα έχει και σοβαρές γεωπολιτικές συνέπειες. Η νέα άρχουσα τάξη των ΗΠΑ δεν μένει ανεπηρέαστη από τις διεθνείς εξελίξεις, ειδικά μέσα σε ένα παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον και μια Κίνα πανίσχυρη τεχνολογικά.
Η παγκοσμιοποίηση δεν δημιούργησε μόνο ευκαιρίες αλλά ενέτεινε τον ανταγωνισμό και δημιούργησε σοβαρές προκλήσεις για τα κράτη της Δύσης. Ενώ αρχικά η παγκοσμιοποίηση λειτούργησε υπέρ των ανεπτυγμένων χωρών οι οποίες απέκτησαν νέες αγορές για τα βιομηχανικά τους προϊόντα, στην πορεία τα πράγματα άλλαξαν εξαιτίας της αποβιομηχανοποίησης της Δύσης από τη μεταφορά των βιομηχανιών στην Ασία λόγω χαμηλού εργατικού κόστους. Εξέλιξη η οποία οδήγησε στην ανάδυση νέων ισχυρών οικονομικών δυνάμεων, όπως η Κίνα. Το αποτέλεσμα ήταν να ανατραπεί το εμπορικό ισοζύγιο και να δημιουργηθεί διμερές εμπορικό έλλειμμα μεταξύ Κίνας και ΗΠΑ. Αυτός είναι και ένας από τους βασικούς λόγους που οι ΗΠΑ κήρυξαν εμπορικό πόλεμο στην Κίνα, επιβάλλοντας δασμούς σε κινεζικά προϊόντα.
Όλη η φιλοσοφία του Ντόναλντ Τραμπ στα θέματα εξωτερικής πολιτικής περιστρέφεται γύρω από την κόντρα που μαίνεται μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας. Οι προβλέψεις είναι δυσοίωνες για τους Αμερικανούς, αφού κάποιοι αναλυτές θεωρούν ότι μέχρι το 2040 το Πεκίνο θα πάρει τα ηνία από την Ουάσινγκτον ως η μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου. Σήμερα το ΑΕΠ της Κίνας βρίσκεται στο 65% του ΑΕΠ των ΗΠΑ, ενώ το 2001 ήταν μόλις στο 10%. Αυτή η τάση τρομάζει τις ΗΠΑ και η ανατροπή της αποτελεί ύψιστη προτεραιότητα για τον Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος έδειξε από την πρώτη θητεία να θέλει να μειώσει το εμπορικό έλλειμμα με την Κίνα που σήμερα προσεγγίζει τα 300 δισεκατομμύρια δολάρια.
Μεγάλο χρέος
Το κράτος των ΗΠΑ απέκτησε και ένα μεγάλο χρέος που έχει ξεπεράσει τα 30 τρισεκατομμύρια δολάρια και αυτός είναι ο βασικός λόγος που δημιουργήθηκε μια ισχυρή τάση προς τον προστατευτισμό και την πολιτική της επιβολής δασμών σε ξένα προϊόντα. Η νέα αμερικανική διοίκηση υπό τον Ντόναλντ Τραμπ θα πρέπει να αντιμετωπίσει το πρόβλημα και να αναζητήσει νέα περιουσιακά στοιχεία.
Η κούρσα της εκτόξευσης πυραύλων στο Διάστημα, στην οποία έχουν εμπλακεί αμερικανικές εταιρείες όπως η SpaceX του Έλον Μασκ και η Blue Origin του Τζεφ Μπέζος, έχει να κάνει με αυτή την ανάγκη. Τουλάχιστον το αμερικανικό σύστημα ελπίζει στην ανακάλυψη ορυκτών μεταλλευμάτων στο Διάστημα.
Η διόγκωση του αμερικανικού χρέους θα οδηγήσει τις ΗΠΑ σε μια πιο επιθετική πολιτική εκμετάλλευσης των φυσικών πόρων και των εμπορικών διαδρομών. Έτσι προκύπτει και το θέμα του ελέγχου της Διώρυγας του Παναμά και της αγοράς της Γροιλανδίας. Επίσης, θα αυξήσει τις απαιτήσεις των ΗΠΑ απέναντι στα κράτη που επωφελούνται από την παρουσία ισχυρών αμερικανικών ενόπλων δυνάμεων. Ο Ντόναλντ Τραμπ θέλει να εξαναγκάσει τους εταίρους των ΗΠΑ να πληρώσουν πολύ μεγαλύτερο μερίδιο ασφάλειας για να ελαφρύνει το αμερικανικό δημόσιο χρέος.
Γροιλανδία
Οι ψηφιακοί γίγαντες των ΗΠΑ και όσοι Αμερικανοί επιχειρηματίες πρωταγωνιστούν σε τομείς υψηλής τεχνολογίας και στις λεγόμενες βιομηχανίες του μέλλοντος αντιμετωπίζουν τον ανταγωνισμό κυρίως της Κίνας. Η Γροιλανδία, που αποτελεί πλέον το μήλον της Έριδος για τις ΗΠΑ και την Ευρωπαϊκή Ένωση, έχει τεράστια σημασία, όχι μόνο ως προς τη γεωστρατηγική της θέση και τις ναυτιλιακές διαδρομές της Αρκτικής, αλλά λόγω και των μεγάλων ορυκτών κοιτασμάτων όπως οι σπάνιες γαίες που χρησιμοποιούνται για την κατασκευή κινητών τηλεφώνων, μπαταριών ηλεκτρικών οχημάτων και αμυντικών πυραυλικών συστημάτων.
Για παράδειγμα, ο Έλον Μασκ, ως ιδιοκτήτης της Tesla, αντιμετωπίζει τον σκληρό ανταγωνισμό της κινεζικής αυτοκινητοβιομηχανίας BYD στον τομέα των ηλεκτρικών οχημάτων και κινδυνεύει να χάσει την πρωτοκαθεδρία. Η περσινή χρονιά έδειξε ότι είναι θέμα χρόνου να κερδίσει η Κίνα το προβάδισμα.
Διακύβευμα
Αξίζει να σημειωθεί ότι οι ΗΠΑ εξαρτώνται σε πολύ μεγάλο βαθμό από τις εισαγωγές σπάνιων γαιών από την Κίνα και αυτός είναι ένας από τους μεγαλύτερους μοχλούς πίεσης του Πεκίνου έναντι της Ουάσινγκτον.
Σχέση σοβαρής εξάρτησης με την Κίνα υπάρχει και στο θέμα του υπέρογκου αμερικανικού δημόσιου χρέους, του οποίου μεγάλο μέρος κατακρατεί η Κίνα μέσω της αγοράς αμερικανικών ομολόγων. Συνεπώς, ένα από τα μεγαλύτερα διακυβεύματα για τον νέο ένοικο του Λευκού Οίκου θα είναι η αντιμετώπιση του δημόσιου χρέους και η απόκτηση δυνατότητας εξόφλησής του. Ένα καταχρεωμένο κράτος δεν θα μπορέσει να αντιμετωπίσει μια εμπορικά πλεονασματική Κίνα, που είναι και το μεγαλύτερο διακύβευμα των ΗΠΑ.
Αναθεωρητισμός
Η επιθετική πολιτική που αναπτύσσει και ο αναθεωρητισμός που επιδεικνύει ο Ντόναλντ Τραμπ προκαλούν φόβο και αναστάτωση στα υπόλοιπα κράτη. Απορρέουν ωστόσο από τη μεγάλη ανάγκη των ΗΠΑ να διατηρήσουν την ηγεμονία τους σε ένα ραγδαία μεταλλασσόμενο διεθνές περιβάλλον.
Η ήττα των ΗΠΑ στο Αφγανιστάν το 2021 και η ντροπιαστική αποχώρηση των αμερικανικών στρατευμάτων μπροστά στην επέλαση των πολύ κατώτερων στρατιωτικά Ταλιμπάν αποτέλεσαν το κύκνειο άσμα της αμερικανικής πολιτικής για την προώθηση της δημοκρατίας και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στον πλανήτη. Το διεφθαρμένο πολιτικό σύστημα του Αφγανιστάν κόστισε πολύ ακριβά στις ΗΠΑ σε οικονομικό αλλά και ιδεολογικό επίπεδο. Αποδυναμώθηκε η πίστη στη δημοκρατία ακόμη και εντός των ΗΠΑ. Αυτό δημιούργησε τις προϋποθέσεις για την ιδεολογική απογύμνωση της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής. Η δεύτερη θητεία του Ντόναλντ Τραμπ θα διαμορφώσει το νέο δόγμα της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ. Το δόγμα της ωμότητας.
